Spitskopje gesnapt

Deze sprinkhaan heb je vast wel een keer gehoord maar waarschijnlijk nog nooit zo goed gezien. Dit is het zuidelijk spitskopje( Conocephalus discolor). Deze sprinkhaan is in Nederland zeldzaam en komt voor in natte vegetaties en kruidenrijke bermen. Zoals de nam al suggereert kan het zuidelijk spitkopje vooral gevonden worden in de zuidelijke delen van Nederland. De sprinkhaan is echter bezig aan een opmars naar het noorden en word tegenwoordig soms zelfs aangetroffen ter hoogte van Utrecht. Op het filmpje is goed te zien dat het zuidelijk spitskopje zijn geluid maakt door met zijn vleugels over zijn lichaam heen en weer te bewegen. Het groepje van de sprinkhaan is soortspecifiek en word gebruikt om sprinkhanen van een ander geslacht aan te trekken. Omdat dit groepje kenmerkend is voor een bepaalde sprinkhanen soort kun je het gebruiken om de sprinkhanen op naam te brengen net als dit met vogels kan.

Herontdekking

Op ontdekkingstocht door de natuur kom je soms oog in oog te staan met de meest bijzondere dieren in veel verschillende verschijningsvormen. Een van die spannende dieren die je op Landgoed Larenstein regelmatig tegenkomt is de bruine kikker (Rana temporaria).
De eerste blog die ooit geschreven is voor VHL Natuur ging over deze diersoort. We waren toen geweldig opgewonden omdat we een zeldzame albino variant hadden gevonden. Het betrof hier een juveniel exemplaar van ongeveer een jaar oud wat het geheel nog bijzonderder maakte omdat de meeste albino kikkers te veel opvallen en niet langer leven dan een aantal maanden.
Onze verbazing was dan ook zeer groot toen we een aantal dagen geleden tijdens een wandeling weer een albino kikker tegen kwamen! Dit keer echter geen juveniel exemplaar maar een gezond volwassen mannetje!
Als je zo iets bijzonders twee keer achter elkaar ontdekt ga je je toch afvragen of het hier twee keer de zelfde kikker betreft of niet. Of het echt het zelfde dier is zal moeilijk vast te stellen zijn. Maar met een dergelijk zeldzame verschijningsvorm is de kans wel groot dat het hier om een herontdekking gaat.

Tekst: Tim van Leeuwen
Foto: Joline Middelberg

Een bijzonder herfstboeket

Mogelijk is het de trouwe lezers van deze blog opgevallen. De herfst is de tijd van de paddenstoelen! We proberen niet alleen maar over paddenstoelen te schrijven maar soms kom je taferelen tegen die zo bijzonder zijn dat je er wel over moet schrijven. Zo ook deze foto gemaakt door onze tuinchef Alfons van Bussel.
Het is een foto van het zaagvlak van een beukenstomp in het vijverbos. Op de stomp zijn diverse paddenstoelen op te zien: gewoon elfenbankje (Trametes versicolor), ruig elfenbankje (Trametes hirsuta), fopelfenbankje (Lenzites betulinus), en wie goed zoekt vindt ook nog paarse knoopzwam (Ascocoryne sarcoides) en geweizwam (Xylaria hypoxylon). Samen de afgevallen bladeren zondermeer een fraai herfsttafereeltje ook omdat zo veel verschillende paddenstoelen zo dicht op elkaar vinden is redelijk uniek is. Dit geeft maar weer eens aan hoe uniek en soortenrijk Landgoed Larenstein wel niet is!

Foto: Alfons van Bussel
Tekst: Tim van Leeuwen en André Hertog

Parasitaire vlaggen

Als je langs een elzenboom loopt maak je kans een zeldzame paddenstoel tegen te komen die ongeveer op ooghoogte hangt.
De bruine snottebel op deze foto is een elzenvlag (Taphrina amentorum) en behoort tot de familie van de zakjeszwammen (Ascomicetes) tot deze grote familie behoort ook de eerder op deze blog verschenen grote oranje bekerzwam (Aleuria aurantia) en het beruchte parasitaire zwammetje echt moederkoren (Claviceps purpurea). Er komen in Nederland ongeveer 22 soorten Taphrina voor waarvan er 12 zeldzaam zijn. Alle schimmels uit deze genus zijn parasitair op bomen. Voorbeelden hiervan zijn de berkenheksenbezem (Taphrina betulina) en het narrentasje (Taphrina pruni ).
De elzenvlag is niet altijd deze vies bruine kleur. Aan het begin is het vruchtlichaam groen van kleur net als de jonge elzenprop. Naarmate de zwam rijpt word de kleur roder tot er een vuur rode tong uit de elzenprop steekt! De rijpe exemplaren zijn bruin van kleur net als de rijpe elzenproppen.

Sierlijk waterleven

Als je aan interessant waterleven denkt zullen er waarschijnlijk beelden van spectaculaire koraalriffen en grote scholen gekleurde vissen door je gedachten zweven. Maar ook op het eerste gezicht minder interessante onderwaterorganismen kunnen bij nader inzien fascinerende geheimen prijs geven. Een dergelijke groep zijn de sieralgen (desmidiaceeën). Deze eencellige micro-organismen zijn de reuzen onder de eencelligen met enkele van de grotere exemplaren die een lengte kunnen bereiken van rond 1000 µm (1 millimeter). De kleine algen dienen als voedsel voor de "grote grazers" (amoebe, roeipootkreeftjes en watervlooien) die met miljoenen rond krioelen in onze zoete stilstaande wateren. Naast een heerlijk snackje voor een van de kleine kreeftjes zijn sieralgen ook heel nuttig voor natuurbeschermers. Sieralgen kunnen je veel vertellen over de kwaliteit van wateren en kunnen dus een belangrijke sleutel zijn in het bepalen van de kwaliteit van de natte ecosystemen in een natuurgebied. Dit is ook gedaan voor de grote heemtuinvijver op dit Landgoed. Hier is tijdens de reünie van de NJN op 18-09-2010 een watermonster genomen en geanalyseerd. De algemene indruk van de analyse wijst in de richting van een mesotroof/ zwak zuur milieu. Verder krijgt de heemtuinvijver natuurwaarde 6 (systematiek van Coesel). Tussen de 25 verschillende soorten die tijdens deze snelle analyse zijn gevonden zaten twee bijzondere gevallen. De eerste bijzonderheid bedraagt een sieralg met de naam Actinotaenium inconspicuum. Deze sieralg is in Nederland vrij zeldzaam en er kan dus gesteld worden dat ook op het gebied van sieralgen Landgoed Larenstein een pareltje is. Wat de vijver alleen maar bijzonderder maakt is de ontdekking van Staurastrum bohlinianum (foto). Volgens de Nederlandse expert op het gebied van sieralgen, Koos Meesters, die de inventarisatie uitvoerde is dit slechts de tweede keer dat deze soort in Nederland is waargenomen! Een bijzondere vondst dus.
Denk dus volgende keer bij het sierlijke waterleven niet alleen aan macroflora en fauna maar ook aan microflora en fauna. En kijk vooral ook op desmids.nl om alles te weten te komen over sieralgen en Nederlands sieralgen onderzoek.

Tekst Tim van Leeuwen foto's met dank aan Koos Meester

Kleverig zijde

Als vlieg ben je je leven niet zeker op dit landgoed. Niet alleen studenten en kantine personeel hebben een hekel aan je, je loopt ook nog eens de kans te worden verorbert door een van de vele spinnen die buiten op het Landgoed wonen.
Deze sluipmoordenaars komen in alle soorten en maten voor op Landgoed Larenstein en het is fascinerend om te ontdekken hoeveel verschillende moordtechnieken spinnen in de loop van de evolutie hebben ontwikkeld.
Allereerst zijn daar de meesteressen van het kleverige zijde. Met behulp van hun spintepels produceren deze spinnen een zeer sterk en zeer kleverig vangnet. De draden van dit net bestaan uit eiwitten die al vloeistof uit de spintepel komen en vervolgens veranderen in een zeer sterke draad. Voor het maken van een web zijn verschillende soorten draden nodig. De spin produceert deze draden met behulp van verschillende spintepels. Het mooiste voorbeeld van een degelijke spin is deze wespspin (Argiope bruennichi)die je in Nederland vooral vind op de iets nattere terreinen. Op Landgoed Larenstein kun je deze spin tegen komen op en langs de blauwgraslandjes.

Vogeltrek over het Landgoed

Het moge wel duidelijk zijn dat de herfst weer is begonnen. Bladeren vallen weer van de bomen en kastanjes en vlierbessen beginnen te rijpen. Ook aan je thermometer is afgelezen dat de herfst in aantocht is. De eerste nachtvorst is al geweest, tijd om je warmer aan te kleden dus. Of om weg te trekken, zoals deze ganzen doen. Op zich niet echt opmerkelijk want ganzen doen dit ieder jaar, maar dit jaar is de ganzentrek vroeger van start gegaan dan ooit! Dat de vogeltrek dit jaar vroeger is begonnen dan ooit komt waarschijnlijk door een combinatie van een aantal meteorologische factoren. Een combinatie van fikse nachtvorst in de broedgebieden en een gunstige wind zouden mogelijke veroorzakers kunnen zijn van de extreem vroege vogeltrek, maar naar de precieze oorzaak blijft het gissen. Wat de oorzaak ook mag zijn, het levert in ieder geval mooie plaatjes op van grote groepen ganzen die over het landgoed vliegen. Wil je meer weten over vogels en vogeltrek? Kijk eens op de site van SOVON

Atalanta

Er zijn een paar vlindersoorten die je hopelijk al meekrijgt in je jeugd. De dagpauwoog bijvoorbeeld, de citroenvlinder, blauwtjes, de kleine vos, misschien een koninginnenpage en zeer waarschijnlijk de atalanta. Deze laatste wordt ook wel de admiraalvlinder genoemd en komt veel voor in ons land. Maar het blijft niet bij Nederland en dat maakt hem bijzonder. Vrijwel heel Europa kan van deze fladderaar genieten, het is namelijk een trekvlinder. Hij overwintert in Zuid-Europa en trekt in het voorjaar weer naar het noorden. Soms zelf over de Pyreneeën! Zelfs tot in Azië en Noord-Amerika is deze vlinder te vinden.
Op de foto is de atalanta te zien terwijl hij geniet van een slokje Verbena. Een plant die voor ons bijzonder bitter smaakt. Deze plant is op dit moment vooral in vele tuinen te bewonderen. Ook hier op het Larensteinse landgoed, waar de foto gemaakt is door Roel de Greeff, is de plant veel te vinden.

Foto: Atalanta, door Roel de Greeff, 30-10-2010